Μπορούμε να προβλέψουμε πως θα νιώθουμε στο μέλλον; Η έκπληξη κρύβεται στην ανάκληση απλών και συνηθ

Η έννοια της «συναισθηματικής πρόβλεψης» αφορά στις προβλέψεις μας για τα μελλοντικά συναισθήματα που θα βιώσουμε. Όλοι οι άνθρωποι ανησυχούν για τα μελλοντικά τους συναισθήματα, για το πως θα νιώθουν σε μελλοντικές περιστάσεις. Θα τα περάσουμε όμορφα αν γευματίσουμε σε αυτό το εστιατόριο; Θα είναι καλή επιλογή αν πάμε εκδρομή με αυτόν τον φίλο μας; Θα ζήσουμε μια ευτυχισμένη ζωή; Πολλά αντίστοιχα ερωτήματα ανησυχούν τα άτομα στην καθημερινότητά τους.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών γύρω από την έννοια της «συναισθηματικής πρόβλεψης», οι άνθρωποι έχουν χαμηλή ικανότητα πρόβλεψης των συναισθηματικών αντιδράσεών τους σε μελλοντικές περιστάσεις. Με άλλα λόγια, δεν μπορούν να προβλέψουν πως θα νιώθουν στο μέλλον και πως θα γίνουν ευτυχισμένοι, διότι αδυνατούν να αποδράσουν από το αυτόματο φίλτρο, που ορίζεται από το πως αισθάνονται στο παρόν. Τα συναισθήματα του παρόντος τυφλώνουν τα άτομα αναφορικά με τις αποφάσεις του μέλλοντος, όταν στην πραγματικότητα θα αισθάνονται κατά πάσα πιθανότητα πολύ διαφορετικά λόγω της τότε παροντικής συνθήκης. Για τον παραπάνω λόγο, τα άτομα τείνουν να μην αποθηκεύουν στη μνήμη τους καθημερινά συμβάντα, καθώς θεωρούν ήδη από πριν, εσφαλμένα, ότι η απόλαυση που προκαλεί το να τα “επισκεφθούν” πάλι στο μέλλον θα είναι ιδιαίτερα χαμηλή και ανούσια. Πέρα, λοιπόν, από το γεγονός ότι τα άτομα υποτιμούν τα συναισθήματα που θεωρούν ότι θα βιώσουν, εάν ξανασκεφτούν και ανακαλέσουν στο μέλλον καθημερινές εμπειρίες, υπερεκτιμούν ταυτόχρονα την ικανότητά τους να ανακαλέσουν τα καθημερινά συμβάντα στο μέλλον θεωρώντας ότι είναι ιδιαίτερα απτά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, εμπρόθετα, οι καθημερινές εμπειρίες να μην αποθηκεύονται στη μνήμη ή να μην καταγράφονται μέσω φωτογραφιών ή σημειώσεων, όπως γίνεται στην περίπτωση των σημαντικών γεγονότων ζωής (π.χ. επίσκεψη ενός ηφαιστείου ή γάμος ενός φίλου).

Καταγράφοντας εμπρόθετα κάποιες καθημερινές, συνηθισμένες εμπειρίες ζωής, τα άτομα μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες ο μελλοντικός τους εαυτός να βιώσει πληθώρα θετικών συναισθημάτων. Φυσικά, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει λόγος να καταγράφονται και να αποθηκεύονται όλες οι καθημερινές εμπειρίες, αλλά να αφιερώνεται λίγος χρόνος ανά κάποια χρονικά διαστήματα, για να σημειώνονται κάποια μικρά συμβάντα της καθημερινής ζωής, τα οποία μπορεί να έχουν απρόσμενα οφέλη στο μέλλον.

Ειδικοί στον τομέα της θετικής ψυχολογίας προτείνουν κάθε άτομο να εφαρμόσει στην καθημερινότητά του την άσκηση της «Χρονοκάψουλας». Ο στόχος αυτής της άσκησης είναι να βοηθήσει τα άτομα να αντιληφθούν το νόημα που κρύβεται πίσω από την ανάκληση απλών, καθημερινών συμβάντων και να βιώσουν μέσω αυτού θετικά συναισθήματα, χωρίς να χρειαστεί να ζήσουν ή να ανακαλέσουν πολύ ιδιαίτερα ή σημαντικά γεγονότα ζωής, όπως συνηθίζουν να κάνουν με τις ορκωμοσίες, τους γάμους, τις βαφτίσεις, τα επαγγελματικά επιτεύγματα ή τα ταξίδια ζωής.

Το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο καθένας μας είναι να δημιουργήσει μία χρονοκάψουλα προσθέτοντας τα παρακάτω σε ένα κενό σημειωματάριο, ένα λεύκωμα, ένα κουτί ή έναν φάκελο στον προσωπικό του υπολογιστή (μπορούν να παραλειφθούν όσα δε σου ταιριάζουν):

• Την περιγραφή της τελευταίας κοινωνικής εκδήλωσης, στην οποία παρευρέθηκες.

• Την περιγραφή μιας συζήτησης που είχες με έναν φίλο.

• Την περιγραφή της περίστασης, κατά την οποία γνώρισες έναν νέο φίλο ή γνωστό.

• Τους τίτλους τριών τραγουδιών που άκουσες πρόσφατα.

• Ένα αστείο ή ανέκδοτο.

• Μία πρόσφατη φωτογραφία.

• Μία πρόσφατη ανάρτηση στον προσωπικό σου λογαριασμό σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.

• Την ερώτηση ενός τεστ, στο οποίο απάντησες πρόσφατα.

Αποθήκευσε τη χρονοκάψουλά σου σε ένα μέρος που δε θα βλέπεις καθημερινά και βάλε υπενθύμιση στο ημερολόγιό σου να την επισκεφθείς μετά από τρεις μήνες. Μόλις περάσουν οι τρεις μήνες, αφιέρωσε χρόνο να δεις ό,τι είχες αποθηκεύσει στη χρονοκάψουλά σου και προσπάθησε να αναλογιστείς για το καθένα: Είναι κάτι που σου κάνει εντύπωση; Υπάρχει κάτι που βρίσκεις ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς το ξαναπαρατηρείς; Πως νιώθεις; Σε κάνει κάτι από αυτά που υπάρχουν μέσα στη χρονοκάψουλα να νιώθεις ευχάριστα; Για ποιον λόγο σε κάνει να νιώθεις έτσι;

Οι Zhang, Kim, Brooks, Gino και Norton (2014) εφάρμοσαν την άσκηση σε ένα δείγμα ατόμων, τα οποία δημιούργησαν την προσωπική τους χρονοκάψουλα, που περιελάμβανε συνηθισμένες, καθημερινές εμπειρίες, και την επισκέφθηκαν μετά από τρεις μήνες. Οι συμμετέχοντες βρήκαν την εμπειρία ιδιαίτερα θετική και ενδιαφέρουσα και ανέφεραν ότι ήταν ακριβώς σαν να “επισκέπτονται ξανά” ιδιαίτερες εμπειρίες, που στιγμάτισαν τη ζωή τους, όπως ο γάμος ή η γέννηση ενός παιδιού. Απλώς αυτή τη φορά ανακάλεσαν απλές καθημερινές εμπειρίες, τις οποίες μέχρι πρότινος θεωρούσαν ήσσονος σημασίας. Αξίζει να το δοκιμάσεις!

Πηγές

Gilbert, D. T., Pinel, E. C, Wilson, T. D., Blumberg, S. J., & Wheatley, T. P. (1998). Immune neglect: A source of durability bias in affective forecasting. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 617-638.

Wilson, T., & Gilbert, D. (2003). Affective Forecasting. Advances In Experimental Social Psychology, 35, 345-411.

Wilson, T. D., & Gilbert, D. T. (2005). Affective forecasting: Knowing what to want. Current Directions in Psychological Science, 14(3), 131-134.

Zhang, T., Kim, T., Brooks, A. W., Gino, F., & Norton, M. (2014). A ”present” for the future: The unexpected value of rediscovery. Psychological Science, 25(10), 1851-1860.